استان ایلام (Ilam) که به عروس زاگرس معروف است، یکی از استان های ایران پهناور است که تمدنی بسیار غنی دارد. استان ایلام تقریبا جنگلی است. شمال این استان اقلیمی کوهستانی و جنوبش دشت های وسیعی دارد. مرکز این استان شهر ایلام است. این استان از شمال با استان کرمانشاه، از جنوب با استان خوزستان، از شرق با استان لرستان و از غرب با کشور عراق همسایه است. استان ایلام از نظر نفت و گاز منابع بسیار زیادی دارد. این استان به دلیل شرایط آب و هوایی آن، طبیعت بکر و زیبایی دارد که هرساله نظر گردشگران زیادی را به خود جلب می کند.
قبل از زمان رضا شاه به خاطر تسلط اتابکان لر بر این منطقه، به آن لرستان پشتکوه می گفتند. بعد از شکست والیان و ایلات لر و قدرت گرفتن حکومت مرکزی، به موجب تصویه نامه هیئت وزیران در زمان رضاشاه، و به جهت بزرگی و شکوه تمدن عیلام قدیم، نام روستای حسین آباد، به ایلام تغییر کرد و این روستا به عنوان شهر ایلام انتخاب شد.
استان ایلام بیست و دومین استان ایران از نظر وسعت است (1/2 درصد) که 20,150 کیلومتر مربع وسعت دارد.
استان ایلام از آن استان های نیمه مرطوب کوهستانی کشورمان است که بزرگی ارتفاعات آن هر نظاره گری را به خود جذب می‌کند. منطقه ی ایلام جز نواحی جنوب غربی آن، دربرگیرنده کوهستان‌های بسیار مرتفع و در هم تنیده‌ای است که از چین خوردگی های فراوان و موازی تشکیل شده است. گستردگی این کوهستان‌ها در شرق و شمال شرق ایلام انقدر بزرگ است که مجالی به ایجاد دشتهای میان کوهی نداد است. این رشته کوه‌ها عموماً از شمال غربی به سوی جنوب شرقی ادامه دارند.
این استان از شمال با استان کرمانشاه، از جنوب با استان خوزستان، از شرق با استان لرستان و از غرب با کشور عراق همسایه است.
ناهمواری های این استان در بخش های شمال و شمال شرقی با دامنه‌های پرشیب و بلند و دشتهای میانکوهی کم‌وسعت دیده می‌شود و در بخش های جنوب و جنوب غرب به صورت دشتهای باز رو پهناور است. بیشتر از هفتاد درصد این استان را کوهستان ها تشکیل داده است. چین‌خوردگی‌های استان، موازی، منظم و جنس آنها رسوبی و بیشتر از نوع آهک و گچ است. از کوه های شمال و شمال شرق ایلام می‌توان کوه های مانشت، قلارنگ، قلاجه، سیوان، چرمین و لنه را اسم برد. از کوهای مهم ایلام سلسله ارتفاعات کبیرکوه، ارتفاعات دینارکوه، اناران، سیاه کوه، رشته کوه‌های کم ارتفاع مرزی غرب پشتکوه مشرف بر دشتهای بین‌النهرین، ارتفاعات مانشت کوه و رنو مسلط بر دشت ایوان هستند. کبیرکوه که بلندترین قله ی آن، کان صیفی است و 3,062 متر ارتفاع دارد از ارتفاعات مهم این استان است. یکی دیگر از کوه های زیبای ایلام، کوه قلاقیران است که در منطقه ی جنگلی ششدار قرار دارد و بسیار زیبا و دیدنی می‌باشد و چشم‌اندازی خیره کننده دارد.
کوه قلاقیران (به زبان کردی به معنی قلعه است) یکی از کوه‌های زیبای ایلام است که نماد این استان و همچنین شبکه استانی آن از این کوه گرفته شده است.
زبان رایج مردم ایلام کردی است که در تمامی شهرستان‌های آن با تفاوتی جزئی به آن تکلم می‌کنند.
علاوه بر زبان کردی، زبان لری، لکی و عربی نیز در استان ایلام رایج است. زبان کردی بیشتر در شهرستان‌های ایلام، ایوان، ملکشاهی، مهران، سیروان، چرداول، بدره و بخشی از آبدانان و دهلران، زبان لری در بخش‌هایی از شهرستان‌های دهلران، آبدانان و دره شهر، زبان لکی در بخش‌هایی از شهرستان‌های شیروان چرداول و دره‌شهر و زبان عربی در شهرستان دهلران و به خصوص در بخش موسیان رایج است.
اکثریت استان ایلام پیرو مذهب شیعه هستند. اقلیتی از پیروان یارسان نیز در استان ایلام زندگی می‌کنند.
استان ایلام جزو مناطق گرمسیر کشور محسوب می شود، اما به دلیل وجود ارتفاعات، اختلاف درجه حرارت و بارندگی در بخش های شمالی، جنوبی وغربی آن زیاد است. به طوری که می توان از نظر اقلیمی، مناطق سردسیری، گرمسیری و معتدل را در این استان مشاهده نمود.
این مناطق عبارتنداز:
اقلیم استان به دلیل تاثیر عوامل مختلفی از جمله عرض جغرافیائی، ارتفاعات، بیابان های عربستان، جلگه خوزستان، دشتهای عراق و بادهای محلی از تنوع زیادی برخورداراست.
با وجود اینکه لباس های بیشتر مردم ایلام به مانند گذشته نیست و امروزی شده است اما می توان زنان و مردانی را دیده که هنوز به آن لباس های قدیمی احترام گذاشته و آنها را انتخاب می کنند. زنان ایلامی از سرپوش یا سَروَن، عرقچن یا کِلاو، گُل وَنی، تا کاری، هَبر، مَقنا یا مَقنَه، قَترهَ، کَمَر چین، یَل، کُلَنجَه، سُخمَه، کراس یا شوو، شِوال، قی‌وَن و کفش و مردان ایلامی از کِلاو یا کُلاه، لَچِگ یا چفیه، فَرَجِی یاکَرَک یا کَپنَک، سُخمه، عبا، خُفتان، شِوال، کِلاش و دشداشه استفاده می کنند.
استان ایلام بیست و دومین استان ایران از نظر وسعت است (1/2 رصد) که 20,150 کیلومتر مربع وسعت دارد.
به طور کلی استان ایلام دارای سه منطقه آب و هوایی است:
جمعیّت استان ایلام در سال 1395، بالغ بر 580,158 نفر بوده است.
این استان از شمال با استان کرمانشاه، از جنوب با استان خوزستان، از شرق با استان لرستان و از غرب با کشور عراق همسایه است.
زبان رایج مردم استان ایلام کردی است.
ایلام شکلی نادرست از واژه سامی عیلام به معنای جای بلند و منطقهٔ کوهستانی است. که پرهیز از حرف «ع» عربی در این تغییر املا تأثیر داشته‌است.
شهرستان های استان ایلام عبارتند از: آبدانان، ایلام، ایوان، بدره، دره شهر، دهلران، چرداول، ملکشاهی، مهران و سیروان.
مرکز استان ایلام، شهر ایلام است.
منبع: ایلام
